ARTIST | WRITER | FILMMAKER
FACTOLERIN
ROM
BLANKET - short story by: Rom Factolerin
*Published May 14, 2012 at Philippines' Graphic Magazine
A huge fire gobbles up the whole neighborhood. It chomps away everything on its path. Licking, chewing and crunching with its huge mouth along the alleys of Baranggay Bagong Pag-asa. The once quiet neighborhood suddenly turned into a frenzy torment of people shouting, scampering away for their property and lives. People scuffling against the monstrous fire trying to tussle for what possessions they can save. The symphony of death and destruction compliments with the red-orange hellish night of mourning and wailing swallowing up that fateful summer night.
The wind carries a stench that churns not only the eyes and the stomach but penetrates deep in the sensibilities; it nests like a maggot slowly eating the sanity away with its tiny fangs like dagger. The whole scenario is an act of battle. A crusade, a campaign, a struggle. A fight between the exterminator in the colony of sewer rats.
Clothes, slippers, TV, refrigerator, bike, papers and other house belongings clutter in sympathy with the sniveling residences. They look like crumbs dropped at the foot of a glutton's table. People tried to grab some pail and douse the fire with water, hoping to extinguish the engulfing fire, but their futile attempt serves just like a spit on the face of an annoyed, burning beast.
The dawn breaks in a hazy palette of grey and black. Billows of smoke are wafting away, covering the whole area, overwhelming all the traces of life that once lived there. It hides and erases any distasteful past that once was Baranggay Bagong Pag-asa. No one bothers to see or look for the blood that spilled there, because no blood can pervade the blackness of carbon in a choking grey smoke.
The whole Baranggay Bagong Pag-asa was gobbled up in rage.
***
"Three-Twenty-Two! slapped!"
"Fuck! I've been betting for that number for a long time, sure it comes when you don't bet on it..."
The small town lottery draw was held at least three times a day--more often than the meals of the people of Bagong Pag-asa. Most of the people living under the same condition with stray dogs, cats and sewer rats are hanging-up their chance to have a good life through betting, an easy way to escape the hardship and if not, well at least to augment and pay the bills and other expenses. Suffice to say that their whole life is a lottery, a game of chance wherein nobody will know who's going to be the next winner; a cycle of life that is going nowhere.
The small store in the street corner serves as the capital of all the gossip and mongering among the residences. There is no definite set of time when the blabberfest happens; a favorite pastime for the husbands with wives breaking their backs working as a domestic helper overseas. A leisure for the grandmothers who have nothing to be attributed to their silver grey hair. Drug-dealing housewives with junkie sons, who find it easy to sell dope with their siblings as runner--a family business, a way of life, a survival of the fittest. A typical day for the people of Baranggay Bagong Pag-asa.
This godforsaken place serves as a refuge for Buboy, a nine-year old boy. He looks older than his age in scruffy clothes and burnt skin with wide blank discomfited stare. As compared to other kid of his age, Buboy has a rounded, slightly bigger head than the rest. Not that he is smarter than everyone, but fairly because there is not enough nourishment in his body to make an equitable distributed shape. He walks as if he's going to fall as his belly is fast gaining round to compliment his hungry look.
***
It's been a while since Jong and Bebay noticed the changes in Buboy's attitude. He stopped playing with them, he seldom comes out of the house, the abandoned shack near the sewer no longer serves as their hideout during moonless nights, no more gutter-dredging-looking-for-scraps to sell. They long for the days that together they usually climb up the rusty roof of their neighbor and talk about what they want when they grow up while watching dump trucks pass by until the sun sets. Dusk will warn them to hurriedly go down to Mang Tonyo's Junkshop to watch the primetime Captain Barbell's show on TV.
The only time that they will chance upon Buboy outside his house is when the frail kid needs to buy Lucky Me instant noodles in the store of Aling Juaning: unmindful of his surroundings and always looking down, after which he hurriedly goes back inside the house.
"Ma, here is the noodle soup, you have to eat now. This will make you warm..."
His mother's mouth are sealed. No words are coming out to say thanks or order the boy to do something. The only sound that anyone can hear coming out of her mouth would be a heavy succession of cough tied with gasping for air in wheezing noise and a hard-crisp sputter. The hot soup drowned in water cannot cure the ill but it sometimes brings warmth needed in a body chilled in Tuberculosis; with lungs that is long been exhausted coughing out blood and phlegm.
"The hell with your father! May he rot in hell--wherever he is! He left us with nothing! He left us with nothing!"
In between cuss and gasps, snag and gulps, litany and profanity churns out on her dry pale mouth. The only time when Buboy's mother refrain from cursing his father is when a cold leftover rice from the previous meal is filling her mouth alternating with the noodle soup. The whole shack is filled with smoke from the charcoal fueled stove filling their eyes, enough to make them cry.
Buboy's silence is unsettling--selectively shutting up the world around him in cold dread. In his dark and empty shack, Buboy often sulks in the corner. The whole three meter by five meter pile of junk wood with a rusty piece of roof above their head is a home for coughs and groans and relentless ordeals of sad stories told in percussive verbal dirge. Roaches and rodents roams the night eating on the empty bowls and spoons. No, not in the kitchen sink--houses like these don't have the luxury of kitchen nor a sink. It's just under the cot.
The silence breaks with the wheezing and coughing. In between grunts, Buboy's mother still manages to muster an expletive and an invective cry. The only time Buboy would get up isto hand over a tin tub for the phlegm and blood spit. Buboy's mother would cringe in pain whenever the boy tries to rub her back. Bedsore.
***
It's almost three in the morning, the boy is still up sulking in one corner of the room. Footfalls slowly heard from the alley outside, prostitutes going home from a nights work.
"I often see men coming in our house in the middle of the night. I don't know them, mostly around this time...mama thought that I was asleep..."
The boy stood up, letting his eyes creep through the corner of the house in his mother's cot. Still coughing, moaning, flinching in pain, panting with chilled clasp hands and pale lips. He slowly took a step, reaching for the blanket that missed covering his mother's feet. He Stretched the drape up to the woman's shoulder hoping to provide warmth to her frail being.
"As they enter our house, they go directly to my mama's bed and pull the curtain to cover..."
The boy then steps down to their small makeshift kitchen area and proceeded to light the charcoal stove. He puts on top a small coal-covered pot with water on it. He's looking for something... something that really wasn't there.
"One time I peeked, mama got angry and kicked me in the head--go back to sleep! she said. I can't sleep, I really can't. With all these noises of moaning and laughing how they expect me to sleep?"
The boy stood up with a bottle of kerosene in hand. Half empty, as he already used it to cook the noodles previously.
"Buboy, go to the store and buy some food to eat...let's have some breakfast..."
The boy returns to his mother's bedside. There is no way coughing and wheezing to subside. He pours in the half-full kerosene bottle to the old woman's cot, tears run down in his eyes.
“Yeheey! finally, we will eat again!”
In a while, smoke steams from the boiling water in the charcoal stove...but nothing to cook. In a little while, the sun will be up, the dawn will break giving way for the new day. Sunshine will reach again the dark corners of Baranggay Bagong Pag-asa. In a little while there will be hope again.
"Mama won't tremble again... There will be no cold nights again..."
Sementeryo ng mga Buhay - short story by: Rom Factolerin
*published in FUDGE Magazine Feb 2010
Kandila lang ang tangan ni Lando, dalawa; sapat na ito upang magbigay liwanag sa kanyang balakin. Saglit muna siyang huminto sa harap ng nitso sa isang sulok ng sementeryo. Nalalambungan ito ng isang malabay na puno kung kaya't ang kakaunting liwanag na nagmumula sa maulap na kalangitan ay hindi makasingit upang sumilay. Tamang-tama para sa kanyang hangarin sa gabing iyon. Bumuntong-hininga siya, waring umuusal ng dalangin habang itinutulos ang kandilang tangan malapit sa krus na semento, bagay na nagbigay anino sa ulong nakausli at nakaukit sa gitna ng krus na bato sa unahan ng nitso.
Alam na ni Lando ang dapat niyang gawin, ang kilos niya'y nagpapahiwatig ng kasanayan sa ganitong gawain--walang sinasayang na sandali. Tinungkab niya ang nakausling siwang sa gilid ng maputing nitso gamit ang isang sinsil. Kinabig niya ng malakas ang sinsil matapos niya itong isingit sa nilikhang bitak--agad na bumigay ang mabuway na bato; maya-maya’y iniluwal na nito ang isang maliit na butas.
***
"limampiso isa"
"pwede kayang madagdagan ng konti sir? Medyo mahirap kasi nagkakahigpitan ngayon e"
"aba, e kung ayaw mo sa presyo ko sa iba na lang ako lalapit"
"hindi ho sir, sige ako nang bahala--kelan nyo ba kailangan?"
"Sa makalawa sana kailangan na ng buyer ko e, pwede ba?"
"sige sir, may kaunti na rin akong naipon e, isasama ko na iyon--kailangan ko rin kasi manganganak ang misis ko..."
"o, basta ha wag kalimutang gumamit ng agua oxynada, para malinis"
"wala pong problema sir..."
***
May mangilan-ngilang kaluskos sa paligid. Tahulan ng mga aso at panaka-nakang daan ng mga sasakyan sa kalye. Alerto at mailap ang mga mata ni Lando kapag may nauulinigan kahit kaunting ingay lamang, nakikiramdam ito.
Ilang saglit pa, kasya na ang dalawang kamay niya kung idudukot sa nalikhang lagusan. Lampas siko niya ang maliit na butas sa kanyang pagdukot sa kung anong nasa loob nito. Waring may mga mata ang kamay na alam kung saan kakapahin ang hinahanap. Magkatulong na iniahon ng nakadaop niyang mga palad ang isang bungo. Masangsang ang amoy nito sa iilang bulok na laman na nakadikit pa sa buto. Inilapag ni Lando ang ulo sa tabi ng nakasinding kandila, noo'y umaagos na ang mga tunaw na luha nito sa ilalim ng sementadong krus. Tanging ang mga rebultong santo at kerubin lamang ang saksi sa gitna ng dilim ng maalinsangang gabi.
Tagaktak ang pawis ni Lando, sanay na siya sa gawaing ito ngunit sa pagkakataong ito kailangan niya ang pagmamadali, hindi siya gaanong pamilyar sa sikot ng sementeryong ito--hindi niya teritoryo ito. Ang pagtatagal sa lugar na ito ang maaaring magkanulo sa kanya sa tiyak na kapahamakan. May mga tanod na nagroronda na maaaring makatunog. May mga residente sa sementeryong ito na maaring magising ng di-inaasahan.
***
"Pas na muna ako ‘pre, medyo di ko na kaya e"
"tang-ina ka Lando, kelan ka pa naging uhugin sa inuman? Pangatlong tagay pa lang ito a"
"hindot itong si Lando o, ang aga-aga pa e, takot ka ba sa misis mo?"
"gago! ‘tang-inang ito, manganganak na ang misis ko, e ni pambayad sa komadrona wala pa ako buti sana kung pwedeng ipahugot na lang basta sa albularyo yung anak ko..."
"o, ayan iyo na muna itong isang supot ko, marami-rami din yan ikaw na mag abot kay bossing"
"salamat ‘pre, pero kailangan madagdagan pa e, dyan na muna kayo didiskarte lang ako sa South"
"oy, ingat ‘pre di natin teritoryo ‘yun baka mabasyo ka dun, balita ko hawak daw ng mga bugoy ang South Cemetery "
“ngayon lang naman ito, kailangang-kailangan ko lang talaga, para maihabol na rin kay bossing bukas.”
***
Parang pumipitas lamang ng butil ng mais si lando, malutong ang tunog ng mga ngiping humihiwalay sa bungong tangan niya sa kaliwang kamay habang bumubunot naman ng ngipin ang kanan. Kumakapit sa kamay niya ang ilang nalalabing bulok na laman, marahil sa gilagid, o sa dila, o kaya'y sa balat mismo ng nagmamay-ari ng bungo nanggagaling. Malagkit at mabaho, may maliliit na kumpol ng laman at iilang buhok na nakadikit-hindi iniinda ni Lando ang mga ganitong bagay. Hindi na rin kailangang sinuhin kung babae man o lalaki, matanda man o bata ang bungong ito--ang mahalaga, pagkakakitaan ito.
Tumahol ng sunod-sunod ang mga aso sa di kalayuan. Napatigil si lando, nandilat ang mga mata. Nakiramdam. Hinipan niya agad ang kandilang nakasindi.
Humiwa ang katahimikan…
…dali-daling inilagay ni Lando ang mga nakuhang mga ngipin sa kanyang belt bag, inilapag na lamang ang bungo sa lupa-wala nang oras para isoli pa ito sa nitso. Akma na siyang tatayo ng may liwanang na gumapang mula sa isang sasakyang dumaraan sa kalye sa labas ng sementeryo.
yuko…
antay...
palipas oras…
ng masigurong wala nang panganib, nagmamadali siyang humakbang patungong gate palabas ng sementeryo.
May humarang.
“Putang-ina ka! Ikaw pala ang nagnanakaw ng mga ngipin ng mga patay dito!”
Huli si Lando. Hindi niya alam ang gagawin. Nakatutok sa mukha niya ang flashlight ng kaharap, silaw at di alam kung saan susuling. Nagtangka siyang tumakbo ngunit hindi niya alam na may nakapwesto na sa likuran niya.
Isang matinding sikwat sa sikmura.
Isang hambalos ng puluhan ng flashlight.
Bagsak si lando sa lupa.
Nagdilim ang paligid.
***
Nagsasalimbayan ang inis, takot at pag-aalala sa isip ni Melba. Wala pa si Lando, dis-oras na ng gabi, dagdag pa ang sunod-sunod na paghilab at pananakit ng tiyan niyang kabuwanan na. Umupo siya sa tabi ng bintana tanaw ang ilaw ng poste sa kanto ng looban kung saan kita niya sa malayo kung may taong papasok sa kalyehon. Sa inip, makailang ulit na rin niyang tiniklop at binulatlat ang ilang tinabas na katsa na gawa sa sako ng Victoria’s Sugar Mill, ang pabrika ng asukal kung saan siya dating namamasukan. Parang nanunuya ang kupas na logo ng pabrika sa katsa, ito na marahil ang pinangakong benepisyo ng kumpanya--ang gawing kumot ng isisilang niya ang sako ng asukal.
Tahimik lamang ang gabi. Nasa isang sulok at handa na ang isang bag ng mga gamit niya sa panganganak, noong isang araw lamang pinagtulungan nila ni Lando na sinupin at ihanda iyon. Bulak, sanitary napkin, damit, alkohol, kumot, aceite de mazanilla, alcamporado, isandosenang pinaglumaang lampin, katsa, bigkis, pardible, basahan at ilang damit pambata na nahingi ni Lando sa kanyang ate.
“Baby Joshua? e, pa’no kung babae ang anak natin? ha?” alanganing natatawa at naiinis ang tanong ni Melba. “pasensya ka na, e mapapakinabangan pa naman yan wag mo na lang pansinin ang burda-buti nga’t nakadiskarte kay ate, naitabi pa niya yang mga gamit ng bunso niya.”
Kapag pumapasok ang pangangamba sa katauhan niya, binabaling na lamang niya ang isip sa mga maliliit ngunit nakakatuwang tagpo sa buhay mag-asawa nila. Isang tanghaling umuwi ng pawisan si Lando at tuwang-tuwang ibinalita sa kanya na nakahanap na daw siya ng puno ng bayabas. Kinausap na daw niya ang may-ari ng puno at pumayag naman na mahingian ng mga murang dahon na panlanggas. May kaba siya sa panganganak pero mas sabik siyang makita ang mukha ng kanyang baby at alam niyang gayun din si Lando. Mula nang malaman ng kanyang asawa na buntis siya ay lalong naging doble ang pagsisikap nito, ni hindi niya kinakitaan ito ng pagkadismaya kahit ilang beses na tinanggihan sa trabahong inaaplayan. Alam niyang mahihirapan na talagang makapasok sa regular na trabaho ang asawa lalo na kapag naghahanap ng NBI clearance ang employer. Wala sigurong matinong employer ang tatanggap sa isang trabahador na nakasaksak ng amo.
***
Isang sabunot sa buhok sa batok ang gumising at nagpatingala kay Lando habang nakatutok ang flashlight sa kanyang mukha. Kinaladkad siyang papalapit sa nitsong kani-kanina lamang ay siyang pinanggalingan ng bungo na pinagkunan niya ng pang hanap-buhay. Tinatanggal ng isang lalaking payat ang busal niya sa bibig, habang ang isang mamang malaki ang tiyan naman ay nagbunot ng paltik at sabay tutok sa mukha ni Lando.
"sige, kagatin mo ang kanto ng nitso…kagat!"
Nanlaki ang kanyang mga mata, hindi sigurado si Lando sa kung anong ibig sabihin ng taong ito na may nandudurong kalawanging baril sa kanyang mukha. Mabigat ang tinig nito sa pagbitaw ng utos sa kanya.
Dumadagundong sa kaba ang dibdib ni Lando. Pakiramdam na parang may naghahabulang kabayo sa kanyang dibdib at limilikha ng matinding takot.
Muling umagos ang dugo sa biyak niyang kilay, pumasok sa mata at siya’y napapikit.
Napayuko.
“’tang-ina mo sabi nang kagat e!”
Dinaklot nang pasabunot ang ulo niya.
Idinuldol sa kanto ng nitso.
Muling itinutok ang paltik sa mukha.
Pinakagat.
Nagsimula nang tumulo ang laway ni Lando, pumapalag pero madiin ang tukod ng isang paa sa likod ng kanyang ulo. Ungol ng pagtutol na lamang ang naririnig.
***
Umuungol si Melba sa sakit na nararamdaman, panay-panay na ang hilab ng kaniyang tiyan. Tagaktak ang pawis niya bago nakababa ng hagdan para katukin ang pinto sa ibaba kung saan nakatira ang kasera nilang si Aling Sonia. Ilang saglit pa’y inaalalayan na siya ng matanda palabas ng looban upang humanap ng pumapasadang traysikel sa dis-oras ng gabi.
“nasaan ba si Lando, ha Melba? Bakit nag-iisa ka lang sa bahay?”
Hindi makaimik ang babae, ungol lamang mula sa nakakagat-labing bibig niya ang lumalabas na tinig. Namumutla na ang mukha niya at pinagpapawisan ng malamig. Kanina lamang ay nagtatalo sila ni Lando dahil sa pinipigilan niya itong umalis pa ng bahay matapos ang hapunan. Alam niyang sa sementeryo ang punta ng asawa, alam niyang gagawa ng paraan si Lando para lamang madagdagan ang kaunting naiipon panggastos sa kanyang panganganak. Kaya’t hindi na niya ito pinigilan.
“…kaunting pagkakakitaan lang naman ito, pero malaking tulong na rin. siguro naman maiintindihan nila ako…letse! patay na sila nagpapahinga na, samantalang tayo---patay, kapag hindi naghanapbuhay…”
Lalong napangunyapit ng mahigpit si Melba sa kamay ni Aling Sonia, dumadalas na ang hilab, tumitindi na ang sakit--sa balakang, sa tiyan mismo, sa likod at sa buo niyang katawan. Umiikot na ang kanyang paningin, dumidilim at lumiliwanag ito na parang patay-sinding ilaw. Lumalamig ang paligid habang pinagpapawisan siya. Narito na ang matinding pangamba.
Nagpupumilit magpakatatag ni Melba, kailangan niya itong gawin para sa anak na isisilang. Sa pagitan ng paghugot ng malalim na paghinga kung saan nararamdaman niya ang matinding sakit at kirot, sinasariwa niya sa isip ang mga magagandang alaala ng kanilang pagsasama, nakakatulong itong maibsan ang takot niya sa panganganak ng wala si Lando sa kanyang tabi. Malaki ang alalahanin ng bawat inang magsisilang pa lamang sa walang katiyakang kalagayan. Nakakapagpalakas-loob sa kanya habang naiisip niya kung paano niya nakita si Lando habang naghuhukay sa kapirasong lupa sa tabi ng poso. Tinataniman niya ng pinutol na katawan ng punong malunggay ang kapirasong lupa. Nakatutuwang balikan ang mga pag-aalalang ito ng kanyang asawa para sa kanyang panganganak. Tuwing dudungaw siya sa kanilang bintana sa umaga ay nakikita niya ang lumalagong dahon ng punong malunggay sa limitadong espasyo sa tabi ng poso.
***
Limitado na ang paningin ni Lando sa kanyang kalagayan. Kaharap niya ang bungo na kulang na ng ngipin. Nakapatong ito sa nitsong kagat-kagat niya ngayon. Nilulukob ng matinding takot ang buong katauhan niya. Kapos ang kanyang kakayahan na makiusap sa mga taong ito, wala siyang tinig habang tumutulo ang laway sa nitso.
Pumikit si Lando ng mariin.
Nagsalimbayan ang iba’t-ibang imahe sa isip niya. Kung kailan siya pumikit tsaka niya nakita ng napakaraming larawan sa kanyang utak. Parang bumubuhos ang isang balde ng iba’t-ibang pangyayari. Nakakahilo, nakakalula, nakakatakot. Sa pagitan ng mga imaheng ito naroon ang kanyang asawa, may kalong na sanggol--lumiliwanag, dumidilim. Para siyang nahuhulog sa isang walang katapusang madilim na hukay.
Naramdaman niyang lumuwag ang pagkakatukod ng paa sa kanyang batok
Naisip niyang ito na ang pagkakataon para siya magmakaawa.
Luminga-linga ang mga mata niya.
Tahimik…
Isang madiing tadyak sa kanyang ulo ang pinawalan ng tao sa kanyang likuran.
Lagutukan ang mga nabaling ngipin at panga.
Nangingisay na tumumba si Lando sa gilid ng nitso, pumapadyak ang mga paa habang nakatali ang mga kamay sa likod.
Nabubulunan si Lando sa sariling dugo at baling mga ngipin. Pumapasag ang dila, tumatalsik ang dugo, labas sa ilong at bibig.
***
Umaagos na ang tubig at dugo sa hita ni Melba habang binabagtas ang daan pagkababa sa traysikel. Hirap na hirap nang humakbang.
Takbuhan ang mga narses sa kanya upang alalayan papuntang emergency room. Tumitindi ang sakit, nagpapalahaw na si Melba,
“Landoooo!...!”
Patung-patong ang pangamba para sa kanyang asawa at sa kanyang isisilang na anak.
Hangos ang lahat papuntang emergency room.
Pumikit-dumilat si Melba sa tindi ng sakit na nadarama agaw-ulirat sa kirot ng buo niyang katawan at katauhan.
***
Pumikit-dumilat si lando sa kanyang pagkakalugmok sa isang sulok sa tabi ng nitso. Tumitirik ang mata niya sa tindi ng sakit na nadarama ngunit wala kahit na anong tunog ang lumabas sa kanyang bibig upang bigyang tinig ang sakit na nadarama. Ang kaninang puting kamiseta’y pulang-pula na sa tilamsik ng dugo habang patuloy pa ring umaagos sa kanyang nakabukang bibig ang itim-pulang likido. Wala na siyang lakas upang magpumiglas sa kanyang pagkakasadlak sa lupa at pagkakatali ng mga kamay. Pumikit si Lando, isinara niya ng mariin ang kanyang mga mata ngunit sa likod nito’y patuloy pa ring nagdadatingan ang mga imahe ng katakut-takot na pangamba at galit.
Habang sa kabilang panig nama’y iniluluwal ang isang sanggol na nakukulapulan din ng dugo, nakapikit, nag-iiyak at nagpupumiglas, nakuyom ang mga kamao.
At minsan pang nasagi at gumalaw ang timbangan ng buhay at kamatayan...